Bibliotheek

Medische informatie

Hieronder lees je medische aspecten die van belang kunnen zijn voor het realiseren van jouw/jullie kinderwens.

De wijze van bevruchting.
De Nederlandse wet kijkt naar de wijze waarop een zwangerschap tot stand is gekomen. Dit betekent dat er een duidelijk onderscheid is tussen een ‘donor’ en een ‘verwekker’. Een ‘donor’ is een man die zijn zaad doneert, dus ter beschikking stelt aan een ontvanger. Dat het doel van de donatie is het doen ontstaan van een kindje, betekent nog niet dat de zaaddonor daarmee een ‘verwekker’ is geworden. Om een verwekker te zijn is het nodig dat een daad wordt verricht die de verwekking van het kind tot gevolg heeft. Met deze ‘daad’ wordt bedoeld de geslachtsgemeenschap welke een zwangerschap tot gevolg heeft.
Via de natuurlijke weg zaad ‘doneren’ bestaat niet! Het is belangrijk dat ook een (potentieel) donor en wensmoeder zich dit realiseert. Beide partijen moeten er bij One Wish van uitgaan dat bevruchting niet via de natuurlijke weg ontstaat maar via kunstmatige inseminatie.

Risico’s bij verwekking via de natuurlijke weg
One Wish wijst je erop dat er diverse gezondheidsrisico’s (o.a. overdracht mogelijke soa’s en erfelijke ziekten) en juridische risico’s spelen bij bevruchting via de natuurlijke weg. Om deze reden raden wij verwekking van een zaaddonor via de natuurlijke weg ten strengste af. Een man die langs natuurlijke weg een kind verwekt loopt daarnaast het risico via een vaderschapsactie gerechtelijk als vader te worden aangewezen, met alle gevolgen van dien. Denk bijvoorbeeld aan een onderhoudsplicht voor het kind (alimentatie). Hij kan als verwekker ook als juridisch ouder worden aangemerkt. Er is dan geen plek meer voor een eventueel (toekomstig) partner van de wensmoeder als juridisch ouder.

Een donor of wensvader speelt geen directe rol bij het verwekkingsmoment. Deze constructie vergt dat duidelijk mondeling én schriftelijk tussen partijen wordt vastgelegd welke de rol de donor of wensvader heeft in het leven van het kind.
Lees meer over een donorcontract/ouderschapsplan bij juridische informatie.

Onderzoek & Testen
Wanneer een hetero liefdeskoppel samen probeert zwanger te worden, dan ondergaan zij in de meeste gevallen geen testen, tenzij hier nadrukkelijk aanleiding toe is. Aan de andere kant onderzoeken klinieken hun donoren zeer uitgebreid. Een kliniek doet dit om diverse redenen:

• controle of de man lichamelijk en geestelijk gezond is en een leeftijd heeft tussen de 18 en 50 jaar (deze eisen verschillen per kliniek).
• controle of de kwaliteit van het zaad voldoende is om donor te worden.
• controle of er in zijn beroep of leefsituatie risicofactoren spelen en of hij tot een risicogroep behoort met betrekking tot seksueel overdraagbare aandoeningen, zoals HIV en Hepatitis.
• achterhalen of er ernstige, overerfbare aandoeningen in de familie voorkomen.
• gesprek met een counselor om de consequenties van het donorschap te bespreken.

Ook de wensmoeder wordt vanwege diverse redenen onderzocht:

• controle of de vrouw lichamelijk en geestelijk gezond is en een leeftijd heeft tussen de 18 en 43 jaar (deze eisen verschillen per kliniek).
• intake en anamnesegesprek over kans op soa’s, cyclus, vruchtbaarheid, eerdere zwangerschappen en/of miskramen, sociale- en leefsituatie en eventueel overerfbare aandoeningen.
• gesprek met een counselor om de consequenties van het vervullen van een kinderwens met behulp van een onbekende donor te bespreken.

Naar aanleiding van bovenstaande informatie raden wij te alle tijden aan om aansluiting te zoeken bij het bestaande medische circuit. Wanneer jullie via zelf inseminatie een bevruchting tot stand willen laten komen, bespreek dan tijdens de kennismakingsfase of jullie bovenstaande gezondheidsonderzoeken willen doorlopen en eventueel counseling gesprekken willen voeren.
Het overslaan van deze stappen kan resulteren in:

• het onbewust overdragen van seksuele aandoeningen en erfelijke aandoeningen.
• diverse pogingen tot zwangerschap zijn niet succesvol omdat het de kwaliteit van het zaad onvoldoende is en/of omdat de wensmoeder onvoldoende vruchtbaar blijkt.

Advies AMC m.b.t. SOA’s
Het AMC raadt aan om bij zelfinseminatie de donor te vragen zich te laten screenen op HIV, Hepatitis B, Hepatitis C, Lues, Gonorroe en Chlamydia. Het kan voor komen dat de donor tussentijds onbeschermd seksueel contact heeft gehad. Ik dat geval adviseert het AMC te stoppen met zelfinseminatie, de donor zich te laten testen en pas door te gaan met zelfinseminatie als alle SOA-testen goed zijn. Dit duurt over het algemeen 6 maanden.

Overdracht erfelijke eigenschappen
Erfelijke eigenschappen worden bij de bevruchting overgedragen. Na de bevruchting (de versmelting van een zaadcel en een eicel) bevat het ontstane embryo erfelijk materiaal dat voor de helft van de vader en voor de helft van de moeder afkomstig is. Een kind dat uit donorzaad ontstaat heeft dus voor de helft de erfelijke eigenschappen van de zaaddonor of wensvader (ook wel de biologische of genetische vader genoemd).
Wanneer je via zelf inseminatie een poging tot zwangerschap wilt starten, dan is het raadzaam om te overleggen in hoeverre de bekende donor of wensvader zich laat onderzoeken op erfelijke eigenschappen. Deze keuze ligt, net als bij iedere man en vrouw die gezamenlijk hun kinderwens willen vervullen, bij jullie. Het feit dat een man drager is van erfelijke ziekten wil niet automatisch zeggen dat een kind deze ziekten gaat krijgen. Dit is namelijk ook afhankelijk van de erfelijke eigenschappen van de wensmoeder. Voor de meest uitgebreide vorm van onderzoek m.b.t. de risico’s zouden zowel de man én de vrouw onderzocht moeten worden via preconceptionele screening. Hun gezamenlijke gencombinatie bepaald de kans op het overdragen van erfelijke ziekten.

Let wel: risicovrije voortplanting bestaat niet. Je kunt wel besluiten de risico’s zover mogelijk in kaart te brengen, echter hierbij spelen ook ethische kwesties. Daarnaast is de risicoanalyse mede afhankelijk van hoe ver wetenschappelijk onderzoek inzicht geeft in het overdrachtseffect van erfelijke eigenschappen en genmutaties.

Preconceptionele screening
Mensen kunnen drager zijn van een ziekmakende mutatie zonder dat ze dat weten. Preconceptionele screening geeft mensen met een hoog risico op het krijgen van een aangedaan kind meer tijd om na te denken over het aanvaarden of vermijden van de geboorte van een gehandicapt kind dan screening in de zwangerschap. Bovendien is de keuze dan niet beperkt tot ‘wel of geen abortus’.

Donor klinieken in Nederlandse onderzoeken standaard de gezondheid van de donor zelf en de kwaliteit van zijn zaad, echter de genetische samenstelling van het zaad onderzoekt de kliniek niet standaard. Alleen wanneer een donor in een vragenlijst of tijdens een gesprek aangeeft dat een bepaalde aandoening in de familie bestaat, kan een klinisch geneticus besluiten tot aanvullend onderzoek.
Lees hier een artikel over preconceptionele screening.

Onderzoek eigen geworven donor of wensvader
Aanbevolen wordt om op eigen initiatief een onderzoek starten m.b.t. soa’s, kwaliteit van zaad en erfelijke eigenschappen. Overleg hierover met een arts of medisch specialist. Onderzoeksmogelijkheden en kosten variëren en zijn afhankelijk van de wensen en de mate van screening. Zo kun je voor alleen een onderzoek op soa’s en de zaadkwaliteit terecht bij je eigen huisarts. Een huisarts verwijst je door naar een laboratorium die het onderzoek uitvoert. Voor het opslaan, invriezen en bewerken van zaad zijn de mogelijkheden beperkt tot enkele ziekenhuizen/klinieken in Nederland:
– UMC, Utrecht
– Medisch Centrum Kinderwen, Leiderdorp
– AMC, Amsterdam
– VUmc, Amsterdam
– Rijnstate te Arnhem
– Nij Geertgen, Elsendorp
– Isala klinieken, Zwolle
– Radboud UMC, Nijmegen

Donor
Dit is een eicel- of zaaddonor. Bij One Wish is enkel sprake van de zogeheten C-donoren. De donor kent zijn ontvanger(s) en de ontvanger(s) kent/kennen de donor. Het kind hoeft dus niet, zoals bij B-donoren, te wachten tot de leeftijd van 16 jaar, om de persoonsgegevens van zijn of haar biologische vader te achterhalen. Dit is in de meeste gevallen wel zo bij vruchtbaarheidsklinieken.
Bij C-donoren is er sprake van een beperkte rol op afstand zonder opvoedende rol. Hierin onderscheidt One Wish dan ook de co-ouders van de donoren. Bij co-ouderschap kiezen jullie samen voor ouderschap mét gezamenlijke opvoeding.

De leeftijd van de donor 
Mannen ouder dan 45 jaar lopen een groter risico op het krijgen van een kind met een chromosomale afwijking. Oudere mannen hebben bovendien vaker een slechtere zaadkwaliteit. Om deze redenen adviseren klinieken een jonge donor te zoeken, maar ze beseffen dat dit niet altijd tot de mogelijkheden behoort

Soorten donoren

• A-donoren: de donor kent zijn ontvanger(s) niet en de ontvanger(s) kent/kennen de donor niet. Het kind zal nooit de kans krijgen om gegevens van zijn of haar biologische vader te achterhalen of hem te ontmoeten. Nederlandse klinieken mogen sinds 2004 geen zaad meer gebruiken van anonieme donoren.
• B-donoren: dit is een anonieme opspoorbare donor. De donor kent zijn ontvanger(s) niet en de ontvanger(s) kent/kennen de donor niet.
  Het sperma van B-donoren is uitsluitend beschikbaar via een kliniek. B-donoren worden door klinieken geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens Kunstmatige bevruchting zodat het verwekte kind later zijn/haar afkomst kan achterhalen.
  Vanaf 12-jarige leeftijd kan het donorkind een aantal basisgegevens over zijn/haar donor opvragen, zoals uiterlijk, beroep, burgerlijke stand gezinssamenstelling en karaktertrekken zoals de donor die opgaf op het moment van de donatie 12 jaar eerder. Pas vanaf de leeftijd van 16 jaar kunnen persoonsgegevens opgevraagd worden (dit is wettelijk ingevoerd op 1 juni 2004).
  Houdt er rekening mee dat buitenlandse klinieken andere regels en registratievormen hebben dan in Nederlandse klinieken.
• C-donoren: deze zoek je zelf via je eigen netwerk of via One Wish. C-donoren zijn voor de moeder en (later) het kind bekend. Andersom is de moeder via One Wish óók voor de donor bekend.

Kiezen voor een co-ouder, bekende donor of anonieme donor
Een zaaddonor heeft een beperkte rol zonder opvoedende rol. Een co-ouder is iemand die de opvoeding in kleine of grote mate deelt met een andere co-ouder.

In het belang van zowel de wensmoeder, donor en het kind stimuleert One Wish alléén het werken met C-donoren of co-ouderschap. Dit omdat wij vinden dat ieder kind vanaf iedere gewenste (en passende) leeftijd de keuzevrijheid moet hebben zijn of haar biologisch ouder te kunnen leren kennen en eventueel ontmoeten. Dit betekent dat de wensouders en donoren kennis behoren te geven aan het kind over zijn of haar afstamming, bij voorkeur zo vroeg mogelijk en vóór de pubertijd.

Bevruchtingsmogelijkheden

1. Zelf inseminatie “ZI” of “ZIE” (zelfinseminatie eigen semen)

Bij zelfinseminatie insemineer je zelf (of je partner) het sperma met een spuitje en/of dun slangetje in de vagina of baarmoeder(hals). Bij zelfinseminatie gebruik je over het algemeen vers zaad van de donor of wensvader.

KID  staat voor kunstmatige inseminatie met donorzaad. De kans op een zwangerschap is het grootst als de inseminatie vlak voor de eisprong plaatsvindt, het is dus belangrijk om de cyclus van de vrouw goed te volgen, hiervoor bestaan diverse apps en websites.

Sommige ziekenhuizen zijn bereid om mee te werken aan zelfinseminatie door zaad in te vriezen waarna je het op kunt halen op het moment dat je het nodig hebt.Het voordeel is dat het sperma eerst een half jaar in quarantaine gaat waarbij wordt gecheckt op SOA’s zoals HIV en AIDS, maar ook de bewegelijkheid van het sperma. Het voordeel is dat het beschikbaar is op het moment dat jij het nodig hebt. Je bent dus minder afhankelijk van de donor, het nadeel is het zaad aan kwaliteit verliest. Het is verstandig om voorafgaand aan de bevruchting een gezondheidsonderzoek te laten plaatsvinden en een arts raad te plegen.

De kans dat bevruchting door middel KID (met ingevroren zaad) lukt, is per inseminatie ongeveer 10 tot 15%. Na twaalf behandelingen is 60 tot 70% van de wensmoeders zwanger. Inseminatie met ‘vers zaad’ geeft over het algemeen een hogere kans op een zwangerschap.
Via onze partner ZI-shop.nl kun je de benodigde spullen voor zelfinseminatie bestellen.

2. Intra Uteriene Inseminatie “IUI”
IUI is een vorm van kunstmatige inseminatie waarbij het zaad direct in de baarmoeder wordt ingebracht.
IUI kan een oplossing zijn wanneer het mannelijk zaad van mindere kwaliteit is.

3. In Vitro fertilisatie met donorzaad “IVF”
IVF is een vruchtbaarheidsbehandeling waarbij de bevruchting buiten het lichaam plaatsvindt. IVF is de afkorting voor In Vitro Fertilisatie, wat ´bevruchting in glas´ betekent.
Wanneer een vrouw niet zwanger raakt via ZI, KID of IUI kan de medisch specialist de mogelijkheid van IVF overleggen.
IVF, ook wel reageerbuis bevruchting genoemd, is een zeer aangrijpende behandeling voor zowel de moeder als haar partner.

Niet elk ziekenhuis of kliniek heeft de kennis en de mogelijkheden de behandeling IVF uit te voeren.
Als je een IVF-of ICSI-behandeling overweegt, is het van belang om op de hoogte te zijn van de mogelijke risico’s voor het zo gewenste kindje. De behandeling is erg ingrijpend voor zowel de aanstaande moeder als haar partner, omdat het inspuiten van de hormonen om meerdere eicellen te kunnen ‘oogsten’ zowel een lichamelijke als psychische reactie kunnen veroorzaken. Ook vraagt het inspuiten van deze hormonen bij de aanstaande moeder veel van haar eventuele partner.
IVF bestaat pas sinds 1978 en diverse onderzoeken hebben diverse resultaten over het effect op de gezondheid van het kind.

ONE WISH BIBLIOTHEEK

→ Juridische informatie
→ Co-ouderschap

MEER INFORMATIE

• Informatie ‘weten van wie je afstamt’  (VWS brochure)
• www.nvog.nl (info over vruchtbaarheidsbehandelingen van gynaecologenvereniging)
• www.freya.nl (o.a. lotgenotenmogelijkheden, brochures vruchtbaarheidsproblemen bij de man, IUI, adoptie, ICSI en samen verder en nog meer links naar KID informatie)
• www.Fiom.nl (over afstammingsvragen)
• ZI-shop.nl (zelfinseminatie sets zoals spermacontainer en spuitjes)

Bibliotheek

Hieronder lees je een aantal juridische aspecten die van belang kunnen zijn voor het realiseren van jouw/jullie kinderwens.

In het kort
Allereerst is het belangrijk om je te realiseren dat er juridisch gezien een wezenlijk verschil is tussen donorschap en co-ouderschap.

Co-ouder
Een co-ouder is iemand die de opvoeding van een kind in kleine of grote mate deelt met een andere co-ouder. Wanneer je via One Wish een co-ouder ontmoet dan kunnen jullie ervoor kiezen om samen jullie kinderwens te vervullen, in dat geval zijn jullie óók de biologische ouders. Co-ouderschap kan dus ontstaan bij de geboorte van jullie kind.
Is er sprake van een koppel van twee vrouwen of twee mannen? Dan stemmen jullie samen af wie van de twee de biologische vader gaat worden en welke vrouw het kind gaat dragen en de biologische moeder is.

Zaaddonor
Een zaaddonor heeft geen opvoedende of ‘juridische’ rol. Een ‘zaaddonor’ is een man die zijn zaad doneert, dus ter beschikking stelt aan een ontvanger voor kunstmatige inseminatie. Juridisch gezien is er een verschil tussen een donor en een verwekker. De verwekker is de man die door geslachtsgemeenschap bij een vrouw het kind heeft verwekt. Met een donor heb je geen geslachtsgemeenschap. De zaaddonor doneert enkel en heeft dus geen invloed op de verwekking.  Hij is dus niet de verwekker. Een donor heeft geen juridische plichten of rechten m.b.t. het kind.
Heb je geslachtsgemeenschap met de donor dan kan hij als de verwekker worden gezien en via een vaderschapsactie gerechtelijk als juridisch vader worden aangewezen,  met alle gevolgen van dien. Denk bijvoorbeeld aan een onderhoudsplicht voor het kind (alimentatie).

Belangrijk: Leg notarieel schriftelijk vast welke de rol van de man in het leven van het kind zal hebben (donorcontract of co-ouderschapsovereenkomst).

Juridisch ouderschap
Juridisch ouderschap bestaat in Nederland voor maximaal twee ouders (momenteel loopt een wetsvoorstel om dit te wijzigen naar maximaal vier). Het juridisch ouderschap ga je aan voor je hele leven en is zo goed als onomkeerbaar. Juridisch ouderschap geeft een afstammingsband met het kind. Dat betekent dat het kind ‘familie’ is en een familieband heeft met de ouders en met de familie van de ouders. Door het juridisch ouderschap wordt een kind kleinkind van de grootouders, enzovoorts. Deze familieband eindigt niet als een kind meerderjarig wordt. Behalve emotionele aspecten, kleven er aan deze juridische afstammingsband ook belangrijke juridische gevolgen, bijvoorbeeld ten aanzien van nationaliteit, naamrecht, erfrecht, erfbelasting, schenkbelasting, inkomstenbelasting en alimentatie.

Juridisch ouderschap kan op de volgende manieren ontstaan

• Voor de vrouw uit wie het kind geboren is; dat geldt ook als het kind verwekt is met een donoreicel.
• Voor de man die met de barende vrouw trouwt of geregistreerd partner is; via rechtswege (automatisch).
• Voor de man of vrouw die het kind erkent bij de burgerlijke stand.
• Voor de man of vrouw die het kind adopteert.
• Voor vrouwen die met de barende vrouw trouwt of als partner geregistreerd zijn en gebruik hebben gemaakt van een anonieme donor via een Nederlandse fertiliteitskliniek en die bij de geboorteaangifte (niet later) een speciale verklaring van de Stichting Donor Registratie kunnen overleggen: van rechtswege (semi-automatisch). Deze verklaring krijg je alleen als je zwanger raakt via een Nederlandse fertiliteitskliniek.

Erkennen en Gezag

Sinds 1 januari 2023 betekent het erkennen van het kind ook direct dat je gezag krijgt. Erkenning brengt rechten en plichten met zich mee, als omgangsrecht en het onderhouden van het kind. Sinds 1 april 2014 kan ook een vrouw het kind van haar vrouwelijke partner erkennen. Als de moeder (uit wie het kind geboren is) niet meekomt bij erkenning, moet zij voor de erkenning schriftelijke toestemming geven.
De donor kan ook het kind (willen) erkennen, al wijzen wij je er op dat dit grote consequenties heeft door het automatische gezag. Overweeg je de donor het kind te laten erkennen of wil hij zelf erkennen? Overleg hierover altijd met een advocaat / juridisch specialist.

Automatische een achternaam wanneer u niet kiest

Ouders die getrouwd zijn of geregistreerd partners
Kiest u geen achternaam of heeft u de keuze niet op tijd vastgelegd? Dan bepaalt de wet welke achternaam uw kind krijgt. Welke naam dat is, hangt af van uw persoonlijke situatie.

Man en vrouw
Bent u als man en vrouw getrouwd of hebt u een geregistreerd partnerschap? Dan krijgt uw kind automatisch de achternaam van de vader. Wilt u dat uw kind de achternaam van de moeder krijgt? Dan moet u dat, voor of tijdens de geboorteaangifte, samen laten vastleggen bij de burgerlijke stand.

Twee vrouwen
Bent u als twee vrouwen getrouwd of hebt u een geregistreerd partnerschap? Dan geldt het volgende bij een bekende donor:

• De moeder is zwanger van een bekende donor en de duomoeder erkent het kind. Uw kind krijgt automatisch de achternaam van de geboortemoeder.
• Wilt u dat uw kind de achternaam van de duomoeder krijgt? Dan moet u dat samen laten vastleggen bij de burgerlijke stand. Hiervoor moet je samen in persoon naar de burgerlijke stand.

Krijg je met je partner meer kinderen? Dan krijgen de volgende kinderen dezelfde achternaam als het eerste kind van jullie samen. Je kunt niet kiezen om twee kinderen van dezelfde partners een andere achternaam te geven. Dit is belangrijk bij een vrouw-vrouw koppel waarbij beide moeders ook de biologische moeder (en/of zwanger) willen worden. Bij het eerste kind leg je de achternaam vast voor alle volgende kinderen.
Nieuwe partner en opnieuw zwanger? Dan kun je opnieuw kiezen welke achternaam jullie kind krijgt. Daarmee ligt opnieuw ook de achternaam vast voor alle volgende kinderen geboren binnen hetzelfde gezin.

Ouders die niet getrouwd zijn en geen geregistreerde partners

Bent u niet getrouwd of geen geregistreerde partners? Dan krijgt uw kind automatisch de achternaam van de moeder. Wilt u dat uw kind de achternaam van de vader of van de duomoeder krijgt? Dan moet de vader of de duomoeder het kind erkennen. Bij de erkenning kunt u dan samen de naamskeuze doen.

Gezag

Sinds 1 januari 2023 betekent het erkennen van het kind ook direct dat je gezag krijgt.
Ouderlijk gezag betekent dat de juridische ouder(s) verantwoordelijk zijn voor de opvoeding en verzorging van het kind.
Heb je gezag over een kind? Dan heb je de de plicht en het recht hem of haar op te voeden en te verzorgen.
Wat moet u doen volgens de wet als u het gezag heeft?

• u verzorgt het kind en voedt het op
• u draagt de kosten voor het kind
• u betaalt het levensonderhoud en de studiekosten van een jongere tot 21 jaar
• u beheert de spullen en het geld
• u bent wettelijke vertegenwoordiger, bijvoorbeeld:
  • u zet een handtekening voor uw kind
  • u bent verantwoordelijk voor het gedrag van uw kind.

Als vrouw (moeder) zonder partner krijg je automatisch het ouderlijk gezag. Ben je als man of vrouw vóór de geboorte van het kind getrouwd of de geregistreerd partner van de moeder? Dan krijg je automatisch het ouderlijk gezag over het kind. Erken je het kind dan krijg je ook automatisch het gezag.

Belangrijk: De persoon die niet met de moeder getrouwd is of als partner geregistreerd staat krijgt door erkenning automatisch het gezag.  Andersom geldt: ben jij getrouwd of heb je een geregistreerd partner maar is hij/zij niet de vader/moeder van het kind (of wil dat niet zijn), dan krijgt ook hij/zij automatisch het gezag, ook wanneer er sprake was van een donor of intentioneel co-ouderschap.

Een vrouwelijk koppel en een bekende donor
Als duomoeder krijg je niet automatisch juridisch ouderschap over een kind met een bekende donor. Bijvoorbeeld als de donor een vriend, bekende of familielid is. Je kunt wel juridisch ouder worden door het kind te adopteren of te erkennen bij de burgerlijke stand. De erkenning kun je al regelen vóór de geboorte van het kind. In dat geval ben u vanaf de geboorte van het kind juridisch ouder. Voorwaarde is wel dat je bent getrouwd met de moeder of geregistreerd partner bent.

Belangrijk: Heeft de donor het kind vóór de geboorte als eerste erkend? Dan krijgt alleen de biologische moeder uit wie het kind geboren is het gezag en de duomoeder niet.

De biologische moeder speelt dus een belangrijke rol bij de bepaling wie de tweede ouder wordt: zij geeft namelijk haar schriftelijke toestemming om erkenning te verlenen aan ofwel de meemoeder ofwel de biologische vader (de donor). Alleen de rechter kan haar keuze nog overrulen.
Indien de meemoeder het kind – met toestemming van de biologische moeder – heeft erkend en de donor met family life daarna ook juridisch ouder wil worden, dan heeft hij de mogelijkheid om alsnog vervangende toestemming voor erkenning aan de rechter te vragen. De rechter zal dan een belangenafweging maken. Om bovenstaande situatie vooraf duidelijk te stellen is het het belangrijk zaken vast te leggen in een notarieel donorcontract. Denk aan wat de intenties zijn geweest van de wensmoeders en de donor? Wat is er afgesproken en vastgelegd?

Co-ouderschap en gezag met méér dan twee volwassen
Het gezag over een kind bestaat in Nederland voor maximaal twee ouders. Dit is een belangrijk onderwerp om te bespreken tijdens de kennismakingsfase. Wanneer er sprake is van een wensvader en een vrouwelijk koppel dan moet samen besloten worden wie, naast de biologische moeder, officieel juridisch ouder wordt en het gezag voert.

Soorten donoren

• A-donoren: de donor kent zijn ontvanger(s) niet en de ontvanger(s) kent/kennen de donor niet. Het kind zal nooit de kans krijgen om gegevens van zijn of haar biologische vader te achterhalen of hem te ontmoeten. Nederlandse klinieken mogen sinds 2004 geen zaad meer gebruiken van anonieme donoren.
• B-donoren: dit is een anonieme opspoorbare donor. De donor kent zijn ontvanger(s) niet en de ontvanger(s) kent/kennen de donor niet.
  Het zaad van B-donoren is uitsluitend beschikbaar via een kliniek. B-donoren worden door klinieken geregistreerd bij de Stichting Donorgegevens Kunstmatige bevruchting zodat het verwekte kind later zijn/haar afkomst kan achterhalen.
  Vanaf 12-jarige leeftijd kan het donorkind een aantal basisgegevens over zijn/haar donor opvragen, zoals uiterlijk, beroep, burgerlijke stand gezinssamenstelling en karaktertrekken zoals de donor die opgaf op het moment van de donatie 12 jaar eerder. Pas vanaf de leeftijd van 16 jaar kunnen persoonsgegevens opgevraagd worden (dit is wettelijk ingevoerd op 1 juni 2004).
  Houdt er rekening mee dat in buitenlandse klinieken andere regels en registratievormen kunnen gelden dan in Nederlandse klinieken.
• C-donoren: deze zoek je zelf via je eigen netwerk of via One Wish. C-donoren zijn voor de moeder en (later) het kind bekend. Andersom is de moeder via One Wish óók voor de donor bekend.

Ouderschapsplan, co-ouderschapsovereenkomst of donorcontract
Dit is een overeenkomst tussen de donor en moeder of co-ouders plus eventuele partners. Hierin worden de intentie en onderlinge afspraken vastgelegd. De overeenkomst dient als leidraad om dergelijke regelingen te maken. Bij eventuele latere meningsverschillen geeft de overeenkomst goed weer wat de uitgangssituatie was. Echter, veel afspraken die doorgaans in een overeenkomst worden gemaakt worden juridisch als nietig beschouwd. Het verdient daarom de aanbeveling om de overeenkomst op te laten nemen in een notariële akte, gezien dit dwingend bewijs oplevert en hiermee een meerwaarde heeft. Er zijn diverse gespecialiseerde notariskantoren binnen het thema donor- en co-ouderschap.

Specialisten voor co-ouderschap- en donorovereenkomsten en mediator gespreksvoering
– Cleerdin & Hamer, online en kantoren in o.a. Amsterdam, Hilversum.
– Jo-An van der Tol, gevestigd in Amsterdam.
– Liesbeth Verhagen (notaris) bij Feitsma en Verhagen, gevestigd in Volendam.
– Kim Smienk, advocaat-mediator, online, bij u thuis of op kantoor in Utrecht.

ONE WISH BIBLIOTHEEK

→ Co-ouderschap
→ Medische informatie
→ Lees in Vraag & Antwoord over de begrippen co-ouderschap, donorschap, wensouder en biologisch ouderschap

MEER INFORMATIE

→ donorconceptie.nl  

Co-ouderschap

Wat is co-ouderschap?
Wanneer je de opvoeding niet alleen wilt aangaan, maar samen met iemand dan kun je kiezen voor co-ouderschap in plaats van een donor. Een co-ouder is een ouder die de opvoeding van een kind in kleine of grote mate deelt met een andere co-ouder. Deze co-ouders starten dan op vriendschappelijke basis een gezin. Bij One Wish zijn de co-ouders ook de biologische ouder van het kind. Dit betekent dat jij een kind gaat krijgen met de wensvader of wensmoeder die je ontmoet via One Wish. Is er sprake van een koppel van twee vrouwen of twee mannen? Dan stemmen jullie samen af wie van de twee de biologische vader gaat worden en welke vrouw het kind gaat dragen en de biologische moeder is.
Bij co-ouderschap zal het kind zowel door de moeder(s) als door de vader(s) worden opgevoed. De co-ouders hoeven geen liefdesrelatie met elkaar te hebben en ook hoeven zij niet in hetzelfde huis te wonen. Zij delen in afstemming wel in kleine of grote mate de opvoeding, zorg, financiële lasten en het geluk bijkomend aan de opvoeding van het kind.

Verdeling co-ouderschap
Dit kan een 50/50 verdeling zijn maar andere verdelingen zijn ook mogelijk. Bijvoorbeeld een regeling waarbij jullie kind alleen in vakanties en/of weekenden bij de vader(s) zal wonen. Ook hierin zijn natuurlijk weer verschillende opties; wel of geen regelmatig contact, en belangrijker nog of de biologische vader jullie kind wel of niet erkend. Er zitten diverse voordelen aan een co-ouderschap, je kunt namelijk de zorg(en) en kosten delen. Ook krijgt jullie kind bij co-ouderschap meer persoonlijkheden aan wie het zich kan spiegelen, twee ‘gezinnen’ met verschillende manieren van leven en denken, twee ouders/ouderparen met verschillende talenten en tekortkomingen. Ook jullie woonlocatie kan belangrijk zijn. Wanneer men relatief dicht bij elkaar in de buurt woont kan het kind eenvoudig en eerder zelfstandig op eigen initiatief tussen de huizen heen en weer pendelen. Denk ook aan de mogelijkheid om buren te worden of aan de mogelijkheid om jullie kind(eren) in hetzelfde huis te laten wonen en zelf als ouders van huis te wisselen, zodat het kind op een vaste locatie woont.

Wat wensen jullie voor het kind?
Uiteraard is er nog iemand in het spel naast jijzelf, je eventuele partner en de andere ouder(s), namelijk jullie ongeboren kind.
Vind jij dat een kind de keuzevrijheid moet hebben om zijn of haar biologische ouders te leren kennen terwijl het opgroeit? Om te kunnen spiegelen en te weten uit wie hij of zij voortkomt? Of vind je het acceptabel als een kind pas ná de leeftijd van 16 jaar kan achterhalen wie de anoniem opspoorbare spermadonor is geweest? Denk je dat dit laatste problemen of identiteitskwesties kan veroorzaken tijdens de identiteitsvorming en ontwikkeling?
Dit zijn belangrijke vragen om af te wegen tijdens je verkenningsfase naar ouderschap. Ga ook bij jezelf na, zou jij het lastig vinden als je tijdens je gehele jeugd niet zou weten wie je biologische vader is?
Kijk voor meer informatie naar dit Engelstalige filmpje.

Standpunt van One Wish
One Wish wijst alle leden erop dat wij niet achter anoniem donorschap staan. Dit omdat wij vinden dat ieder kind vanaf iedere gewenste (en passende) leeftijd de keuzevrijheid moet hebben zijn of haar biologische ouder te kunnen ontmoeten en eventueel leren kennen. Dit betekent dat de wensouders en donoren kennis behoren te geven aan het kind over zijn of haar afstamming, bij voorkeur zo vroeg mogelijk en vóór de pubertijd.

Maak duidelijke afspraken
Het is belangrijk om gedurende de kennismakingstijd een duidelijk beeld te krijgen van elkaars wensen en verwachtingen. Zo kunnen gevoelens en situaties later veranderen ten opzichte van elkaar en het kind. Het is daarom belangrijk om vooraf realistische afspraken te maken. Wees bereid om geregeld met elkaar om de tafel te zitten en tijd door te brengen, om de afspraken aan te passen naar ieders tevredenheid. Let er op dat je nu heel anders tegen zaken aan kunt kijken dan wanneer je daadwerkelijk ouder bent en het kind in je leven is. Leg afspraken vast in een donorschapsplan maar laat tegelijkertijd ruimte voor wat eenieder doormaakt en wat het beste is voor jullie kind. Professionals benadrukken dat het niet de bedoeling is dat ouders aan een donorschaplan rechten gaan ontlenen. Veel ouders zien het plan als een checklist en middel tot afstemming van wederzijdse verwachtingen. In hoeverre je afspraken in een donorschapsplan vastlegt is afhankelijk van jullie eigen gevoel en verstandhouding. Wanneer wordt afgeweken van de gemaakte afspraken, dan is het verstandig het plan aan te passen.

Ouderschapsplan, donorschapsplan of donorcontract
Dit is een plan of overeenkomst tussen de wensvader/donor en de wensmoeder of co-ouders plus eventuele partners. Hierin worden de verwachtingen en onderlinge afspraken vastgelegd. Het plan dient als leidraad om dergelijke regelingen te maken. Bij eventuele latere meningsverschillen geeft het plan goed weer wat de uitgangssituatie was. Echter, veel afspraken die doorgaans in een overeenkomst worden gemaakt worden juridisch als nietig beschouwd. Het verdient, wanneer passend, de aanbeveling om het plan op te laten nemen in een notariële akte, gezien dit dwingend bewijs oplevert en hiermee een meerwaarde heeft.

ONE WISH BIBLIOTHEEK

→ Juridische informatie
→ Medische informatie

Partners