De nadelen en noodzaak van het invriezen van eicellen
20 oktober '21
Terwijl de vruchtbaarheidsindustrie voortdendert, en er telkens nieuwe technieken worden ontwikkeld, hobbelen regelgeving en het gesprek over ethiek daar met een sukkelgangetje achteraan, zo toonde Tegenlicht (VPRO) zondag.
Aan de verkoopteksten ligt het niet. Als je een zwangerschap vergelijkt met een brood in de oven, vertelt vruchtbaarheidsondernemer Martin Varsavsky, „dan blijkt in 95 procent van de gevallen het brood het probleem. De oven werkt.” Vandaar dat het invriezen van eicellen de afgelopen tien jaar in hoog tempo is uitgegroeid tot een grote industrie. Vrouwen worden ertoe verleid om „voor de zekerheid” hun eicellen te laten invriezen, zodat ze op latere leeftijd nog kinderen kunnen krijgen.
Dit onzekerheidskapitalisme, zoals het zondag in VPRO’s Tegenlicht werd genoemd, valt in goede aarde bij investeerders. Varsavsky haalde in een vloek en een zucht tien miljoen dollar op. Maren Merckx, regisseur van de aflevering ‘Freezing fertility’, sprak een reeks mannen die grote mogelijkheden zagen. Enrique Criado van de Spaanse eicelbank Ovobank zegt grappend dat hij zoveel eicellen exporteert dat overal ter wereld kinderen met gitaren worden geboren, die flamenco zingen. In tegenstelling tot in bijvoorbeeld Nederland mogen eicellen in Spanje anoniem worden gedoneerd, waarna dankzij gezichtsherkenningssoftware en een algoritme de juiste eicel bij de juiste klant wordt gezocht. „Wat Duitsland is voor auto’s, is Spanje voor vruchtbaarheid”, aldus Varsavsky.
Drie jaar geleden liet Liesbeth Staats in De baby-industrie al zien dat er veel misgaat in Spanje. Zij sprak arme Roemeense migranten die al vier keer eicellen hebben ‘verkocht’, voor 900 euro per keer. Tegenlicht voegde daar verhalen uit de Verenigde Staten aan toe, waar de eicel van „een blonde vrouw die aan een universiteit in Californië heeft gestudeerd” aanmerkelijk meer kost dan eentje van „een brunette uit Miami”. In filmpjes probeert een ‘egg-whisperer’ steeds jongere vrouwen tot het invriezen te verleiden. „Je bent nu op de top van je vruchtbaarheid, later krijg je misschien spijt.”
Naar en duur
Mensen willen kinderen, maar willen we dit? Merckx schetst een beeld van een wereld waarin regelgeving en het gesprek over ethiek met een sukkelgangetje achter de markt aan hobbelen. In een Nederlands ‘Vruchtbaarheidscafé’ spreken vrouwen over hun twijfels. Een heeft al negen eicellen laten invriezen, maar weet niet of dat voldoende is. De behandeling was naar en duur. Een ander vertelt dat de beschikbaarheid van eicellen ook een nieuw dilemma met zich meebrengt. Want wanneer gebruik je ze dan? „Je hebt het idee dat als je A hebt gezegd, je ook B moet zeggen.”
Onderzoeker Lucy van de Wiel zegt dat de medische mogelijkheden de vrouwen meer zeggenschap geven, maar ook afhankelijker maken van doktoren. „Je verandert gezonde mensen in patiënten.” Intussen is de invriestechnologie niet het einde van de vruchtbaarheidsbusiness. Voiceover Janine Abbring: „De ene revolutie is nog niet goed en wel ingedaald of het volgende mirakel wordt al aangekondigd.”
Die annunciatie komt van Simon Fishel, die veertig jaar geleden als jonge arts betrokken was bij de eerste IVF-bevruchting. Hij heeft het commercieel patent op een behandeling waarbij eierstokweefsel, dat al van een baby kan worden afgenomen, op latere leeftijd de hormoonproductie kan aanjagen en de vruchtbaarheid vergroten. „Je zou het zelfs onder de oksel kunnen plaatsen.”
Fishel verwacht dat onvruchtbaarheid een groeiend probleem voor de mensheid zal zijn. We leven in „a toxic world”, temidden van steeds meer vervuiling die ons oestrogeen aantast, zegt Fishel. In de laatste beelden van Tegenlicht zien we hoe een van de twijfelende vrouwen uit het Vruchtbaarheidscafé in de kliniek te horen krijgt dat er maar liefs veertien eicellen bij haar zijn gevonden, die nu kunnen worden ingevroren. „Dit is echt een heel raar gesprek”, zegt ze. „Ik voel me een soort kip.” Desondanks steekt ze twee armen in de lucht.
